Chị em phụ nữ ngày càng trở nên tự tin hơn trong cuộc sống khi vượt qua những mặc cảm bản thân – Ảnh: DUYÊN PHAN
Các khiếm khuyết đó lắm khi rất nhỏ, không ai để ý, thậm chí do tưởng tượng chứ không hề tồn tại, nhưng “khổ chủ” lại quá bận tâm về chúng đến nỗi “mất ăn mất ngủ”.
Người ta tin rằng khi tâm hồn một phụ nữ đong đầy mặc cảm dung nhan thì cái bóng mà cô ấy nhìn thấy trong chiếc gương soi dường như là của ai đó xấu xí nhất trên cõi đời này. Nhưng cái bóng đó sẽ thay đổi nếu giá trị của “cái hình” được nhìn nhận khác đi.
Mặc cảm vì “nhãn” xấu
Nhìn Bích Diễm (TP.HCM) tự tin hát trên sân khấu, bạn bè không hình dung nổi cô từng trải qua cả chục năm sống trong mặc cảm. Lớn lên ở ngoại thành TP.HCM, hồi nhỏ Diễm cứ bị mẹ chê xấu vì mũi tẹt và hàm răng khấp khểnh.
Soi gương, Diễm thấy đúng như lời mẹ nói. Từ đó Diễm sống khép kín, chẳng muốn nói chuyện với ai. Ở lớp học, Diễm xin ngồi chỗ góc khuất, không dám giơ tay phát biểu, cũng chẳng dám… cười.
Những năm tháng buồn bã kéo dài đến khi Diễm lên lớp 9. Cuối năm học, cả lớp xúm vô chụp ảnh lưu niệm. Như mọi khi, Diễm chọn đứng chỗ khuất, cúi gằm mặt, mím miệng không cười. Anh bạn phó nháy lí lắc miệng nói chụp xong rồi nhưng tay vẫn cứ bấm máy lia lịa lúc cả lớp tự do cười toe toét.
Khi xem ảnh, bạn bè ai cũng khen Diễm tươi tắn và có nụ cười đẹp. Khi xem kỹ lại, Diễm cũng thấy mình xinh tươi khác với những hình ảnh trước đó.
“Nhờ mấy kiểu ảnh vô tình đó mà tôi nhận ra mặt mũi của mình cũng không đến nỗi nào”, Diễm nhớ lại.
Từ đó về sau, Diễm thay đổi tư duy hẳn. Cô vui vẻ, hay cười, mạnh dạn trò chuyện với mọi người, trong lớp giơ tay phát biểu và xung phong lên bảng, tham gia biểu diễn văn nghệ… Nhớ về chuỗi ngày buồn, Diễm tâm sự: “Hồi đó mẹ cứ lặp đi lặp lại những lời chê bai khiến tôi mặc cảm kinh khủng. Mãi sau này tôi mới hiểu mẹ ngại khen tôi đẹp vì lo sợ tôi kiêu ngạo, se sua mà bỏ bê việc học”.
Nhìn “hình” sao, ra “bóng” vậy
Không riêng gì Diễm, ghi nhận tại một số phòng tham vấn tâm lý ở TP.HCM cho thấy rất nhiều chị em từng mang mặc cảm nhan sắc trong một khoảng thời gian nào đó của cuộc đời với không chỉ một vài khiếm khuyết dung nhan (mắt hơi hí, mũi hơi tẹt, răng khấp khểnh…) mà còn “trọn gói” ngoại hình.
Mà không chỉ ngoại hình, cũng như nam giới, chị em còn mặc cảm về nhiều thứ khác liên quan đến tính cách, năng lực, khí chất… Trong đó, do phái đẹp nhìn chung rất coi trọng vẻ ngoài nên dễ “nhạy cảm” với những đặc điểm không như ý về dung nhan, ngoại hình.
Theo các chuyên viên tâm lý, nỗi mặc cảm về các khía cạnh của cá nhân xuất phát từ cái gọi là hình ảnh bản thân. Mặc cảm nhan sắc đến từ hình ảnh tiêu cực trong đầu về nhan sắc của chính mình, tức là việc ta tự đánh giá thấp nhan sắc của mình.
Nhưng việc này chịu sự tác động từ nhiều yếu tố bên ngoài, đặc biệt là sự đánh giá của những người xung quanh. Khi mọi người nói ta xấu xí ở điểm nào đó mà chính ta cũng thấy vậy thì xem như thành “chân lý” (mà lắm khi thực tế không hẳn vậy).
Làm gì để hỗ trợ phụ nữ mặc cảm?
Từng đồng hành, hỗ trợ một số phụ nữ mang mặc cảm ngoại hình, chuyên viên tâm lý Nguyễn Thị Ngọc cho rằng loại mặc cảm này khiến chị em thụ động, rụt rè, thiếu tự tin trong giao tiếp và hoạt động, từ đó ảnh hưởng tiêu cực lên các mối quan hệ, công việc và không phát huy được tiềm năng bản thân.
Chị em mắc phải “bệnh” này thường sống thu mình, ít giao lưu, ngại tham gia hoạt động xã hội… nên cũng ít cơ hội trong tình cảm lứa đôi hơn các chị em khác.
* Thưa bà, chuyên viên tâm lý thường làm gì để hỗ trợ phụ nữ mặc cảm ngoại hình?
– Chuyên viên tâm lý Nguyễn Thị Ngọc: Việc đầu tiên là cùng chị em khám phá bản thân, tức là nhìn lại mình, cụ thể mình đang là ai và mình có những điểm mạnh, điểm yếu và giá trị gì.
Điều này rất quan trọng, bởi qua đó chị em nhận ra mình “có” rất nhiều thứ chứ không chỉ những thứ thuộc về ngoại hình. Có thể cung cấp thêm câu chuyện về những “người thật việc thật” dù có nhiều khiếm khuyết ngoại hình nhưng nhờ thái độ tự tin và nỗ lực vươn lên mà thành công, hạnh phúc trong đời.
Tiếp theo là cùng chị em tìm về những thành tựu lẫn thất bại lớn nhỏ trước đây xem yếu tố ngoại hình góp phần ra sao vào đó.
Qua đó, chị em nhận ra ngoại hình tuy cũng quan trọng nhưng cũng chỉ chiếm phần nhất định nào đó trong giá trị bản thân và cũng chỉ có thể được phát huy tốt hơn trong môi trường/bối cảnh nào đó thôi.
Những thứ khác ngoài ngoại hình còn rất nhiều như giao tiếp khéo, giỏi mua bán, suy nghĩ sáng tạo, phản biện tốt, tổ chức công việc hiệu quả, thuyết trình ấn tượng… (năng lực), thương người, chăm chỉ, tận tâm, khiêm nhường… (tính cách)…
* Chừng đó có đủ giúp chị em vượt qua được mặc cảm ngoại hình không, thưa bà?
– Đó mới chỉ là hỗ trợ về mặt nhận thức, qua đó chị em nhận biết rõ ràng các giá trị, tiềm năng của bản thân cũng như vấn đề đang mắc phải. Tiếp theo, chị em cần được người thân, xã hội tạo cơ hội, động viên, hỗ trợ phát huy các tiềm năng vào những hoạt động thực tế để từng bước đạt những thành quả nhất định.
Bên cạnh đó, có thể đồng hành cùng chị em cải thiện phần nào các đặc điểm ngoại hình mà chị em còn mặc cảm, trước tiên là khen ngợi các ưu điểm. Thực tế chị em nào cũng luôn có một số ưu điểm nào đó mà nếu được những người xung quanh “tôn vinh” thì cũng làm giảm mặc cảm cho “khổ chủ”.
Chưa kể ngày nay một số khiếm khuyết ngoại hình hoàn toàn có thể được giải quyết tốt bằng phẫu thuật thẩm mỹ. Còn không thì cũng còn nhiều cách hỗ trợ khác.
Chẳng hạn với một gương mặt hơi “lạnh” hoặc có vài khiếm khuyết nhưng nếu hay cười thì cũng “ưa nhìn” hơn. Cách khác nữa là “lấy ưu bù khuyết” bằng năng lực, tính cách… của chính mình.
Ngoài ra, một điều nữa mà chị em chúng ta cũng cần lưu ý là “tâm sanh tướng”. Khi chúng ta mở lòng, cảm thông và yêu thương mọi người thực sự từ trái tim, từ những hành động chân thành, với tinh thần phụng sự xã hội… thì khí sắc, thần thái con người từ bên trong lan tỏa ra một nét đẹp rất đặc biệt, một nét tươi sáng ấm áp của tình người, của sự khiêm tốn và thấu hiểu… mà không có loại nhan sắc nào thay thế được.
